وکیل اصولا تمام اختیارات رجع به امر دادرسی را دارد مگر چیزی که موکل استثنا نموده باشد و یا توکیل در آن شرعا ایراد داشته باشد، ولی گاهی اوقات برخی از موارد را نه وکیل منع نموده و نه شرعا ایراد دارد ولی قانونگذار صراحتا اعلام کرده که حتما باید در وکالتنامه قید شود وگرنه وکیل هیچ اختیاری در آن موارد نخواهد داشت.
وکیل اصولا تمام اختیارات رجع به امر دادرسی را دارد مگر چیزی که موکل استثنا نموده باشد و یا توکیل در آن شرعا ایراد داشته باشد، ولی گاهی اوقات برخی از موارد را نه وکیل منع نموده و نه شرعا ایراد دارد ولی قانونگذار صراحتا اعلام کرده که حتما باید در وکالتنامه قید شود وگرنه وکیل هیچ اختیاری در آن موارد نخواهد داشت.
یادداشت نشریه تقاطع شماره 15 | ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که وکیل کیست و وکالت چیست؟ و یا حدود و اختیار وکیل در چه حدی است و وکالت تا چه زمانی پا برجاست؟ در این فرصت می‌کوشم به این سوالات پاسخ دهم. وکیل، نوعی نماینده قراردادی است که به نام و حساب دیگری عمل می‌کند و اختیاراتش محدود به اختیاراتی است که اصیل به او می‌دهد. وکیل هرگز نمی‌تواند با اختیار و صلاحدید خود کاری را انجام دهد. وکالت به 4 دسته تقسیم می‌شود:
1- وکالت قراردادی: این وکالت تعیینی می‌باشد و شخص با اراده و خواست و انتخاب خود طی یک قرارداد وکیل خود را مشخص می‌نماید.
2- وکالت معاضدتی: هر وکیل کانون وکلا موظف است در سال 3 پرونده به‌صورت رایگان انجام دهد. کسانی که استطاعت مالی گرفتن وکیل را ندارند می‌توانند در پرونده‌های حقوقی و کیفری از این نوع وکالت استفاده نمایند.
3- وکالت تسخیری: صرفا در پرونده‌های کیفری می‌توان از این نوع وکالت استفاده نمود و باید در نظر داشت که صرفا برای دفاع از حقوق بزهکار در پرونده‌های کیفری از این نوع وکالت استفاده می‌کنند. این نوع وکالت هم مانند وکالت معاضدتی رایگان می‌باشد.
4- وکالت اتفاقی: وکالت اتفاقی جزء مواردی است که جامعه به‌طور عموم کمتر راجع به آن اطلاع دارد و صرفا وکلا را افرادی با پروانه وکالت تصور می‌کنند، گاه برخی افراد به هر دلیلی نمی‌توانند از وکلای دارای پروانه استفاده کنند یا صرفا می‌خواهند یکی از معتمدین آن‌ها وکالت پرونده را بر عهده بگیرد، که در این صورت تدابیری برای این اشخاص در قانون در نظر گرفته شده، که یکی از آن‌ها وکیل اتفاقی است. اثبات وکالت در ایران به چند طریق امکان‌پذیر می‌باشد:
1- در دادگاه: یعنی مراتب صورتجلسه شده و به امضای موکل می‌رسد.
2- در خارج از دادگاه که خود به سه دسته تقسیم می شود:
1-2- در اسناد رسمی: وکیل و موکل به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و موکل به وکیل وکالت داده و سردفتر صحت امضای موکل را تایید می‌نماید.
2-2- در اسناد عادی: موکل در فرم وکالتنامه کانون به وکیل وکالت می‌دهد و صحت امضای موکل را وکیل تایید می‌نماید. در این نوع از وکالت موکل حتما باید در حضور وکیل وکالتنامه را امضا نماید، در غیر این صورت برای وکیل تخلف انتظامی محسوب خواهد شد. باید در نظر داشت که امروزه وکالت دادن به‌صورت آنلاین انجام می‌شود، یعنی وکیل وکالت خود را در سیستم ثبت می‌نماید و کد تایید برای موکل ارسال می‌شود. اگر موکل وکالت وکیل را قبول داشته باشد کد تایید را برای وکیل ارسال کرده و وکیل در سیستم ثبت وکالت می‌نماید.
2-3- وکالت در زندان: وکیل فرم وکالتنامه را به رییس زندان داده و رییس زندان نیز از موکل امضا گرفته و با گواهی صحت امضای موکل، وکالتنامه را به وکیل می‌دهد.
حدود و اختیارات وکیل:
وکیل اصولا تمام اختیارات رجع به امر دادرسی را دارد مگر چیزی که موکل استثنا نموده باشد و یا توکیل در آن شرعا ایراد داشته باشد، ولی گاهی اوقات برخی از موارد را نه وکیل منع نموده و نه شرعا ایراد دارد ولی قانونگذار صراحتا اعلام کرده که حتما باید در وکالتنامه قید شود وگرنه وکیل هیچ اختیاری در آن موارد نخواهد داشت.
وکالت راجع به اعتراض به رای، تجدیدنظر، فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی؛ وکالت در مصالحه و سازش؛ وکالت در ادعای جعل یا انکار و تردید نسبت به سند طرف و استرداد سند؛ وکالت در تعیین جاعل؛ وکالت در ارجاع دعوا به داوری و تعیین داور؛ وکالت در توکیل؛ وکالت در تعیین مصدق و کارشناس؛ وکالت در دعوای خسارت؛ وکالت در استرداد دادخواست یا دعوا؛ وکالت در جلب شخص ثالث و دفاع از دعوای ثالث؛ وکالت در ورود شخص ثالث و دفاع از دعوای ورود ثالث؛ وکالت در دعوای متقابل و دفاع درقبال آن؛ وکالت در ادعای اعسار؛ وکالت در قبول یا رد سوگند.
و همچنین حق درخواست صدور برگ اجرایی و تعقیب عملیات آن و اخذ محکوم به و وجوه ایداعی. یعنی برای اینکه وکیل بتواند اعمالی را که اشاره کردیم را انجام دهد نیازمند آن است که موکل صراحتا به او وکالت داده باشد.
وکالت هم مانند بسیاری از عناوین دارای آثاری می‌باشد یعنی وکیل مکلف است وظایفی را انجام دهد و در غیر این صورت برایش تخلف انتظامی در نظر گرفته می‌شود. اولین و مهمترین وظیفه وکیل شرکت در تمامی جلسات دادرسی می‌باشد. اگر وکیل بدون عذر موجه در جلسات شرکت ننماید حتی اگر موکل به این مساله راضی باشد، ولی دادگاه راسا به کانون گزارش تخلف او را ارسال کرده و برای وکیل تخلف انتظامی در نظر گرفته می‌شود.
ممکن است این سوال پیش بیاید اگر دو جلسه رسیدگی در دو پرونده مختلف همزمان باشد تکلیف وکیل چیست؟ اگر دو پرونده حقوقی باشد به صورت انتخابی می‌تواند در یکی از دادگاه‌ها حضور یابد و برای دیگری لایحه ثبت نماید. اگر دو پرونده کیفری باشد باید در دادگاهی حضور یابد که زودتر به او ابلاغ شده و برای دادگاه دیگر لایحه ثبت نماید و اگر یک پرونده حقوقی و دیگری کیفری باشد وکیل موظف است در دادگاه کیفری حضور یابد و برای دادگاه حقوقی لایحه ثبت نماید. البته در تمام این موارد اگر وکیل در پرونده حق توکیل داشته باشد می‌تواند وکیل دیگری را به جای خود به یکی از جلسات رسیدگی بفرستد.
علاوه بر این وکیل موظف است تمام مراحل را به موکل اطلاع دهد زیرا اگر در مراحلی نیاز به اقدام موکل باشد در صورت اطلاع وکیل به موکل از گردن وکیل ساقط می‌شود.
چه زمانی وکالت از بین می‌رود؟
وکالت از حقوق جایز می‌باشد بدین معنا که هر یک از طرفین هرزمان که بخواهد می‌تواند قرارداد وکالت را فسخ نماید. این فسخ اگر از طرف وکیل صورت بگیرد استعفا و اگر از طرف موکل صورت بگیرد عزل نامیده می‌شود.
گاهی وکیل تخلف انتظامی انجام می‌دهد که کانون او را به‌صورت مدت‌دار تعلیق می‌کند؛ این تعلیق به معنای عزل وکیل نیست بلکه موکل در صورت تمایل می‌تواند او را عزل کند.
اگر موکل وکیل را عزل نماید و این عزل را به اطلاع دادگاه و وکیل برساند، وکیل عزل می‌شود. اگر موکل صرفا به دادگاه عزل وکیل را اعلام کند و به خود وکیل اعلام ننماید دادگاه از هر اقدام وکیل جلوگیری می‌کند. اگر صرفا به اطلاع وکیل برساند و به دادگاه اعلام نکند و وکیل پس از مطلع شدن از عزل، عملیاتی انجام بدهد موکل می‌تواند فضولی بودن اعمال وکیل را اثبات کرده و اقداماتش را باطل کند.
وکیل هم می‌تواند استعفا بدهد که در این صورت دادگاه به موکل اعلام می‌کند که یا خودش در جلسات حضور یابد و یا وکیل جدیدی به دادگاه معرفی کند. البته دادرسی برای استعفای وکیل به تاخیر نمی‌افتد، مگر اینکه دادگاه نیاز به اخذ توضیحات داشته باشد که می‌تواند روند دادرسی را حداکثر تا یکماه به تعویق بیندازد.
