خلیج فارس دارای موقعیت جغرافیایی و محیطزیستی بینظیری است و در زمینه آبسنگهای مرجانی تنه به تنه آبهای جهانی میزند به طوری که حدود هشت درصد از آبسنگهای جهان با بیش از 50 گونه در خلیجفارس و دریای عمان یافت میشود اما تغییر اقلیم و گرمایش جهانی آنها را به سمت نابودی سوق داده به طوری که گفته میشود چهارمین سفیدشدگی مرجانها در حال وقوع است.
خلیج فارس دارای موقعیت جغرافیایی و محیطزیستی بینظیری است و در زمینه آبسنگهای مرجانی تنه به تنه آبهای جهانی میزند به طوری که حدود هشت درصد از آبسنگهای جهان با بیش از 50 گونه در خلیجفارس و دریای عمان یافت میشود اما تغییر اقلیم و گرمایش جهانی آنها را به سمت نابودی سوق داده به طوری که گفته میشود چهارمین سفیدشدگی مرجانها در حال وقوع است.
به گزارش خبرنگار تیتر قزوین، خلیجفارس دریایی نیمه بسته با آبی گرمتر از متوسط دمای اقیانوسها و سایر دریاهاست، علاوه بر این دریایی کم عمق است به طوری که حداکثر عمق آن بین 90 تا 100 متر در اطراف جزیره تنب بزرگ، ابوموسی، لاوان و فارسی و عمق متوسط آن حدود 30 متر است از این رو دریایی شکننده و حساس محسوب میشود، اما همین دریای حساس دنیایی از انواع آبزیان و گونههای آبزی را در خود جای داده که برخی از آنها در دنیا بی نظیر هستند.
بیش از هزار و 600 گونه ماهی (حدود 500 گونه در خلیج فارس و هزار و 142 گونه در دریای عمان) 15 گونه میگو، 10 گونه پستاندار دریایی، پنج گونه لاک پشت دریایی و بیش از 90 گونه پرنده و تنوع بسیار زیادی از پلانگتونها بخشی از ظرفیت خلیج فارس است، علاوه بر این حدود هشت درصد از کل آبسنگهای جهان با بیش از 50 گونه در خلیج فارس و دریای عمان یافت میشوند که البته دو سوم آن به علت آلودگی نفتی در معرض خطر و نابودی قرار دارند، دو گونه از جنگلهای مانگرو با نامهای حراء و چندل در خلیج فارس هستند که مامن هزاران پرنده آبزی و کنار آبزی هستند.
سواحل خلیج فارس محل تخم گذاری گونه لاک پشتهای بی نظیری است که در هیچ جای دنیا یافت نمیشوند، اما تمام اینها تحت تاثیر انواع آلودگیها در معرض نابودی قرار گرفتهاند، آمارها نشان میدهد سالانه حدود 40 هزار فروند کشتی در خلیج فارس تردد میکند که در کنار مزایای اقتصادی و حمل و نقلی میتواند عواقب سخت محیط زیستی هم برای این دریای نیمه بسته به همراه داشته باشد چون با تردد این تعداد کشتی که بخش زیادی از آنها را نفتکشها تشکیل میدهند سالانه بیش از 2 میلیون تن مواد نفتی وارد خلیج فارس میشود که خطر بزرگی برای زیستمندان این پهنه آبی است.
مطالعات نشان میدهد در بازه زمانی 22 ساله، استحصال بیش از 760 هکتار زمین و خشک کردن دریا، تخلیه پساب شهری و صنعتی، احداث اسکله و بارانداز، تردد شناورهای سبک و سنگین، فعالیتهای صیادی، احداث جاده، توسعه مراکز جمعیتی و فعالیتهای گردشگری به عنوان مهمترین عوامل تخریب محیط زیست و تهدید کننده زیستگاه و گونه در این محدوده به شمار میروند و این عوامل باعث شدند تا مساحت سواحل تخمگذاری لاکپشت دریایی پوزه عقابی 92.6 درصد، زیستگاه مطلوب آبسنگهای مرجانی 43.6 درصد و بسترهای علف دریایی 28.9 درصد کاهش یابد.
این آبراه ارزشمند و حساس که دارای منافع بزرگ اقتصادی و موقعیت سوقالجیشی و سیاسی است، از روزگاران بسیار دور تاکنون، مورد توجه کشورهای غربی و استعمارگران بوده و همواره تلاش می کردند تا این پهنه آبی با اهمیت را در سیطره خود داشته باشند، علاوه بر این تلاشهای زیادی از سوی برخی کشورها برای تحریف نام خلیج فارس صورت گرفت اما موفق نشدند، بر این اساس شورای عالی انقلاب فرهنگی به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، روز دهم اردیبهشت را که روز اخراج پرتغالی ها از تنگه هرمز در قرن شانزدهم میلادی است، به عنوان روز ملی خلیج فارس نامگذاری کرد.
در کنار اینها اما خلیج فارس دارای بزرگترین مجموعه آبسنگهای مرجانی است که برخی از آنها در دنیا بی نظیرند، آبسنگهای مرجانی یا همان سنگ فرشهای مرجانی کف دریاها و اقیانوسها از قدیمیترین و غنیترین موجودات زنده بر روی زمین هستند، آبسنگها یکی از مهمترین، ظریفترین و متنوع ترین اکوسیستمهای آبیاند که شکلگیری آنها به زمان زیادی نیاز دارد و نقش بسیار مهمی در سلامت محیط زیست و آب و هوای کره زمین دارند.
صخرههای مرجانی بعد از جنگل های مناطق حاره دومین منطقه زیستی غنی جهان است که در همه نواحی اقیانوسی از قطب تا استوا گسترش دارند، اقیانوس هند و آرام وسیع ترین قلمرو آبسنگهای مرجانی را دارند که به علت وسعت زیاد به چندین زیر قلمرو از جمله استرالیا، زنجیره هاوایی، فیلیپین، دریای سرخ و خلیج فارس تقسیم میشود که در این میان خلیج فارس به علت اینکه دریایی نیمه بسته است و حرارت آب در آن نسبتا بالاست گونههای بی نظیری را در خود پرورش داده است، مثلا مرجانها دمای 18 تا 32 درجه را میتوانند تحمل کنند اما در خلیج فارس دمای 14 و 36 درجه هم ثبت شده است.
حدود 111 گونه مرجانی در خلیج فارس شناسایی شده که 103 گونه آن در جزایر ایرانی خلیج فارس وجود دارد از این رو خلیج فارس یکی از زیستگاههای مهم و حایز اهمیت آبسنگها است، در واقع تقریبا تمامی جزایر ایرانی با آبسنگهای مرجانی محاصره شده است، حدود 17 جزیره ایرانی در خلیج فارس داریم که از جمله مهمترین مناطق مرجانی ایران میتوان به جزایر خارک، خارکو، فارسی، طاهری، کیش، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، شیدور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، لارک، ابوموسی، هنگام، قشم، هرمز، خلیج نای بند و خلیج چابهار اشاره کرد که بیشترین گسترش آبسنگها در جزایر خارک و خارکو است اما مرجانها در چند سال اخیر به علت انواع آلودگیها و گرمایش جهانی دچار سفیدشدگی شدهاند و این یعنی نابودی آبسنگها که باید فکری برای آن کرد.
سفیدشدگی آبسنگهای مرجانی فرآیندی است که در آن مرجانها به دلیل عوامل تنشزای گوناگون مانند تغییرات دما، نور یا مواد مغذی سفید میشوند و از بین میروند.
مدیر کل دفتر زیست بومهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به مناسبت روز ملی خلیج فارس درباره وضعیت محیط زیستی خلیج فارس و آبسنگهای مرجانی آن گفت: به دلیل تغییرات اقلیمی چهارمین سفیدشدگی جهانی آبسنگهای مرجانی در خلیج فارس در حال وقوع است.
محمد طالبی متین افزود: یکی از چالشهای اصلی زیست بومهای دریایی خلیج فارس، آلودگی و تغییرات اقلیمی است، در سال های اخیر، آلودگی زیست محیطی و ورود پسماندها و پساب های صنعتی و نفتی باعث آسیب به زیست بوم های دریایی شده است و عواملی از جمله نشت نفت از خطوط لوله، ریزش از نفتکش ها، حوادث دریایی، دفع پسماندها و پسابهای شیمیایی و زبالههای دریایی، تخریب و تغییر کاربری سواحل، عدم برقراری توازن بین توسعه اقتصادی و حفاظت محیط زیست و تغییرات اقلیمی مانند افزایش دما و اسیدی شدن آب دریاها، به تخریب زیست بوم های دریایی خلیج فارس منجر شده است.
وی تاکید کرد: تخریب و آسیب به آبسنگهای مرجانی نیز یکی از چالشهای مهم است، مرجانها به عنوان یکی از مهمترین عوامل در حفظ تعادل اکولوژیکی دریاها عمل میکنند اما فعالیتهای انسانی نظیر توسعه ساحلی و تجاوز به حریم و بستر دریا، لایروبی و لایریزی، صید بی رویه و بهره برداری غیرمسئولانه از منابع دریایی در کنار تغییرات اقلیمی، به تخریب و آسیب به مرجانها و همچنین کاهش تنوعزیستی در منطقه منجر شده است.
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر به دلیل تغییرات اقلیمی، چهارمین سفیدشدگی جهانی آبسنگهای مرجانی در حال وقوع است که این امر سبب آسیبهای جدی به این ذخایر ژنتیکی میشود، ادامه داد: با توجه به نگاه توسعهای دولتمردان به سواحل مکران به عنوان گنج پنهان سرزمین ایران، توسعه و تغییر کاربری اراضی ساحلی، به خصوص در نتیجه ساختوسازهای ساحلی و توسعه شهری، میتواند منجر به از بین رفتن زیستگاههای حیاتی دریایی و مناطق مستعد و بسترهای مناسب برای تولیدمثل و تغذیه زیستمندان دریایی و تخریب زیستگاههای وابسته شود.
مدیر کل دفتر زیست بومهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، انجام مطالعات پهنه بندی محیط زیستی و ارزیابی ریسک زیستگاهی استقرار صنایع در مناطق ساحلی دریایی مکران در استان هرمزگان را از جمله دیگر اقدامات این دفتر در سواحل خلیج فارس برشمرد و از مشخص شدن محدودههای مجاز و ممنوع برای توسعه در سواحل با روشهای علمی و بازدیدهای میدانی خبر داد.
وی اضافه کرد: این اقدام در سواحل استان سیستان و بلوچستان نیز در حال تمام شدن است که با توجه به آسیبهای وارده به زیست بومها در نتیجه توسعه در منطقه پارس جنوبی، بررسی تغییرات محیطی و ارزیابی ریسک زیستگاهی در محدوده ساحلی - دریایی این منطقه انجام شده است.
طالبی متین تصریح کرد: مطالعات نشان میدهد در بازه زمانی 22 ساله، استحصال بیش از 760 هکتار زمین و خشک کردن دریا، تخلیه پساب شهری و صنعتی، احداث اسکله و بارانداز، تردد شناورهای سبک و سنگین، فعالیتهای صیادی، احداث جاده، توسعه مراکز جمعیتی و فعالیتهای گردشگری به عنوان مهمترین عوامل تخریب محیط زیست و تهدید کننده زیستگاه و گونه در این محدوده به شمار میروند و این عوامل باعث شدند تا مساحت سواحل تخمگذاری لاکپشت دریایی پوزه عقابی 92.6 درصد، زیستگاه مطلوب آبسنگهای مرجانی 43.6 درصد و بستر های علف دریایی28.9 درصد کاهش و مساحت جنگلهای مانگرو 34.7 درصد افزایش یابد.
فهرست گونههای دریایی در معرض خطر انقراض و حمایت شده بعد از 24 سال به روز رسانی شدمدیر کل دفتر زیست بومهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: با توجه به تاکید اسناد بالا دستی توسعه در زمینه لزوم تامین آب شرب و صنعت از سواحل جنوب کشور، مطالعات پهنه بندی اولویت تأسیسات نمک زدایی از آب دریا در خط ساحلی خلیج فارس و دریای عمان در استانهای سیستان و بلوچستان و خوزستان با هدف دستیابی به اهداف توسعه پایدار و حفاظت از مناطق حساس و زیستگاه های ساحلی دریایی و برای به حداقل رساندن تخریب محیط زیست از طریق تعیین مناطق مناسب برای استقرار صنایع نمک زدایی در سواحل این استانها با مشارکت صندوق ملی محیط زیست انجام شد و به این ترتیب، پهنه بندی سواحل جنوب کشور جهت استقرار این تاسیسات تکمیل شده است.
وی تاکید کرد: همچنین اظهارنظر بر استقرار صنایع بزرگ در سواحل با لحاظ ملاحظات محیط زیستی با دقت و با رعایت مدت زمانی مشخص شده در قانون برای پاسخگویی در خصوص 40 پروژه انجام شده است، همچنین در سال گذشته با تشدید نظارت و تاکیدات انجام شده به واحدهای استانی، تصرفات و تعرضات به سواحل و بستر دریا بیش از 95 درصد کاهش و تخلفات بسیار محدود و معدودی شناسایی و پیگیری قضایی شده است، همچنین تعرضات قبلی در روند پیگیری قرار گرفته است.
وی افزود: در حوزه حفاظت از گونهها و زیستگاهها نیز اقدامات بسیار مهمی در سال گذشته انجام شده است که در این رابطه میتوان به به روزرسانی فهرست گونههای در معرض خطر انقراض و حمایت شده آبزی دریایی بعد از 24 سال اشاره کرد که در این لیست انواع کوسه ماهیان و سفره ماهیان، بی مهرگان کفزی و برخی گونههای ماکول ( مانند انواع ماهیان حسون، سلطان ابراهیم، طلال گفته میشود در مقابل غیرماکول به ماهی مرکب، یال اسبی، مارماهی اطلاق میشود) به لیست قبلی اضافه و پشتوانه قانونی برای حفاظت از آنها ایجاد شد.
طالبی متین تصریح کرد: پایش و توسعه زیستگاههای تالابی مرجانی و حرا در سال گذشته در مناطق وسیع تری اجرا شد، به طوریکه توسط نیروی متخصص سازمان، تعداد چهار زیستگاه مرجانی پایش و احیا و یک زیستگاه جدید کشف شد.
وی بیان داشت: در این راستا تهیه نمونه آبزیان خلیج فارس برای ارتقاء و تقویت ذخایر ژنتیکی در بخش دریایی موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی نیز از سال گذشته به صورت مستمر انجام میگیرد.
به گزارش خبرنگار تیتر قزوین، مدیرکل دفتر زیست بومهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تاکیدکرد: همچنین در راستای پویش کاشت یک میلیارد نهال، با جلب مشارکت صنایع، بیش از 350 هکتار بر وسعت جنگلهای مانگرو کشور اضافه شد.
انتهای پیام/
منبع: ایرنا