سد قیزقلعه سی بر روی رودخانه مرزی ارس، سومین سد مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در 12 کیلومتری پایین دست سد خداآفرین به دست مهندسان ایران ساخته شده و اکنون پس از نزدیک به 19 سال آماده بهره برداری است تا در کنار جلوگیری از هدر رفت آب و تولید برق پلی برای مستحکم تر کردن روابط برادری بین 2 کشور باشد.
سد قیزقلعه سی بر روی رودخانه مرزی ارس، سومین سد مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در 12 کیلومتری پایین دست سد خداآفرین به دست مهندسان ایران ساخته شده و اکنون پس از نزدیک به 19 سال آماده بهره برداری است تا در کنار جلوگیری از هدر رفت آب و تولید برق پلی برای مستحکم تر کردن روابط برادری بین 2 کشور باشد.
به گزارش خبرنگار تیتر قزوین، سد قیزقلعه سی به عنوان یکی از تجربه‌های موفق در توسعه دیپلماسی آبی دولت آیت الله رییسی، نیم قرن پس از اجرا و بهره برداری مشترک از سد ارس و متعاقب آن سد خداآفرین در شمالی ترین مرز ایران، به دست مهندسان ایرانی بازطراحی و ساخته شده و آماده بهره‌برداری مشترک با جمهوری آذربایجان است.
این سد تنظیمی انحرافی با حجم تنظیمی 2 میلیارد متر مکعب در سال ساخته شده و ظرفیت آبیاری اراضی کشاورزی به وسعت 74 هزار هکتار در 2 استان آذربایجان شرقی و اردبیل و طرف جمهوری آذربایجان را دارد.
سد قیزقلعه سی از نوع خاکی با هسته رسی با بدنه‌ای به حجم 1.5 میلیون متر مکعب است و طول تاج آن 850 متر و ارتفاع آن 37 متر است، در 2 طرف سد ساخت 2 نیروگاه 40 مگاواتی با ظرفیت تولید 270 مگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه طراحی شده که در مرحله خرید و نصب تجهیزات قرار دارد.
ساخت این سد علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پایین دست و رونق کشاورزی، موجب توسعه اقتصادی منطقه و اشتغالزایی 10 هزار نفری می‌شود ضمن اینکه موجب بهبود کیفیت تولیدات کشاورزی و رونق گردشگری در منطقه خواهدشد.
سرمایه گذاری و اجرای آن تجربه ای کم نظیر در حوزه دیپلماسی آب بوده و اتحاد و همدلی 2 کشور به ویژه در صیانت از پلهای تاریخی واقع شده در محل طرح و نمود توسعه تعاملات فرهنگی و همبستگی روزافزون 2 کشور ایران و آذربایجان است و تجربیات حاصل، راهگشای طرح‌ها و تعاملات آبی آینده با کشورهای همجوار خواهد‌بود.
از دستاوردهای مهم اجرای این سد به عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های مشترک مرزی در منطقه می‌توان به استفاده بهینه از منابع آب و خاک و حق آبه‌های مرزی تبدیل شیوه‌های سنتی کشاورزی به شیوه‌های پیشرفته، صنعتی و ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوارها و جلوگیری از مهاجرت و توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی اشاره کرد.
استفاده برابر 2 کشور از آب و انرژی رودخانه ارس
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، با اشاره به سرمایه‌گذاری در اجرای سد قیز قلعه سی به عنوان بزرگترین و مهم‌ترین پروژه آبی مرزی شمالغرب کشور گفت: این سرمایه‌گذاری توسط ایران انجام شده که مراحل پرداخت سهم 50 درصدی طرف مقابل در حال توافق و نهایی شدن است.
یوسف غفارزاده با تشریح ویژگی‌های این سد اظهار کرد: سد قیز قلعه سی بر روی رودخانه مرزی ارس و براساس پروتکل‌های 2 کشور ایران و آذربایجان، به منظور بهره‌برداری مشترک از آب و انرژی این رودخانه احداث شده است.
طراحی اولیه سد قیزقلعه سی در سال 1385 توسط آذربایجان و ایران انجام شد، اما بازنگری، اصلاح و اجرای کامل سد توسط مهندسان ایرانی صورت گرفت که یک طرح بزرگ و پیچیده است و قدرت و توانمندی و دانش بالای ایران در سدسازی را نشان می‌دهد.
وی افزود: بعد از آن، 200 کیلومتر جلوتر از سد ارس، سد خداآفرین و 12 کیلومتر پایین‌تر از آن، سد قیزقلعه سی با هدف استفاده از حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه مرزی ارس و استفاده بهینه از آب و انرژی ارس احداث شد.
وی اضافه کرد: طراحی اولیه سد قیزقلعه سی در سال 1385 با طراحی مشترک ایران و جمهوری آذربایجان انجام شد، اما بازنگری، اصلاح و اجرای کامل سد توسط مهندسان ایرانی صورت گرفت که یک طرح بزرگ و پیچیده است و قدرت و توانمندی و دانش بالای ایران در سدسازی را نشان می‌دهد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، ساخت سد قیز قلعه سی را موجب رونق و شکوفایی اقتصادی منطقه شمالغرب کشور خواند و خاطرنشان کرد: این سد با تنظیم 2 میلیارد مترمعکب آب سالیانه، بزرگترین و مهم‌ترین پروژه آبی مرزی شمالغرب کشور است که علاوه بر رونق اقتصادی و کشاورزی، توسعه گردشگری منطقه و تثبیت حقابه جمهوری اسلامی ایران و حقوق آبی کشور از منابع آب مرزی و تأمین آب شرب شهرها و روستاها از این منبع است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به مشخصات فنی این طرح گفت: سد قیز قلعه سی، از نوع خاکی با هسته رسی است. طول تاج سد 850 متر و ارتفاع آن 37 متر است. همچنین دو واحد نیروگاهی 40 مگاواتی با ظرفیت تولید 270 گیگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه در 2 طرف سد طراحی شده است؛ همچنین حجم مخزن سد قیز قلعه سی 62 میلیون مترمکعب است.
وی با اشاره به فن آوری پیشرفته به کار رفته در ساخت سد قیز قلعه سی خاطرنشان کرد: بتن‌ریزی حدود 500 هزار مترمکعب، 6 میلیون مترمکعب خاکبرداری و سنگبرداری، بیش از 2 میلیون مترمکعب خاک‌ریزی و 42 کیلومتر حفاری تزریق، اجرای دایک و انحراف 2 مرحله‌ای مسیر رودخانه به منظور قرارگیری سازه‌های بتنی در بدنه خاکی سد، ویژگی‌های منحصر به فردی به این طرح بخشیده که اجرای آن توسط مهندسان و متخصصان ایرانی و به‌صورت جهادی و شبانه روزی انجام گرفته است.
وی بیان کرد: ساخت این سد از پیچیدگی‌های مختلفی برخوردار است به طوری که نیروگاه‌ها در دل بدنه سد قرار دارد و سازه بتنی و خاکی سد در هم تنیده شده است؛ همچنین 39 دریچه آبگیر آن تعبیه شده است که کار سرریز و برداشت آب را انجام می‌دهد.
این سد در راستای اجرای پروتکل‌های رودخانه ارس ساخته شده و نمونه بارزی از دیپلماسی آبی است.
غفارزاده با بیان اینکه سد قیز قلعه سی به منظور استفاده برابر 2 کشور ایران و جمهوری آذربایجان از آب و انرژی رودخانه ارس ساخته شده است، گفت: این سد با هدف اجرای پروتکل‌های رودخانه ارس ساخته شده و نمونه بارزی از دیپلماسی آبی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: امید است اضافه شدن 2 سد خداآفرین و قیز قلعه سی به سد ارس، موجب افزایش رفاه و امنیت و آرامش نقطه صفر مرزی شود.
غفارزاده گفت: با اجرای این طرح، حدود 74 هزار هکتار اراضی دیم و 15 هزار هکتار اراضی بهبود، زیر آب خواهد رفت و این طرح در مرحله اول اشتغالزایی 40 هزار نفر و در مرحله دوم اشتغالزایی 30 هزار نفر را به دنبال خواهد داشت.
وی با اشاره به سایر ویژگی‌های این طرح، میزان تولید انرژی در سد قیز قلعه سی را 270 گیگاوات در ساعت و تولید انرژی سد خداآفرین را نیز 550 گیگاوات ساعت بیان کرد و افزود: طول خط انتقال سد قیز قلعه سی 144 کیلومتر است که 52 کیلومتر آن در آذربایجان شرقی است و 92 کیلومتر در اردبیل قرار دارد و از جمله سه طرح بزرگ خط انتقال در کشور به حساب می‌آید.
با اجرای این طرح، حدود 74 هزار هکتار اراضی دیم و 15 هزار هکتار اراضی بهبود، زیر آب خواهد رفت و این پروژه در مرحله اول اشتغالزایی 40 هزار نفر و در مرحله دوم اشتغالزایی 30 هزار نفر را به دنبال خواهد داشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: قدرت انتقال آب این خط 80 مترمکعب بر ثانیه است و علاوه بر این در کنار این کانال، ایستگاه‌های پمپاژ تعبیه شده که آب را از کانال برداشته و به زمین‌های کشاورزی می‌رساند.
کارشناسان ایران و آذربایجان در خصوص موقعیت ایستگاه‌های رودخانه ارس توافق کردند
بهره‌برداری مشترک سد "قیزقلعه سی" تا دو ماه آینده آغاز می‌شود
سد «قیز قلعه‌سی» به زودی افتتاح می‌شود
سد قیز قلعه سی نماد دیپلماسی آبی و ثبات منطقه‌ای
نماینده مجری سدهای خداآفرین و قیزقلعه سی گفت: کار ساخت این سد از سال 1385 آغاز و تمام مراحل ساخت آن از سوی مهندسان ایرانی طراحی و اجرا شده است و نماد دیپلماسی آبی و ثبات منطقه‌ای است.
حمیدرضا گلگون با بیان اینکه وظیفه این سطح تامین آب شبکه خداآفرین و تولید برق است، افزود: سیلاب این سد در سه هزار و 440 متر مکعب در ثانیه طراحی شده و آب آن از طریق سرریز، تخلیه کننده‌ها و نیروگاه ها به پایین دست هدایت می‌شود.
وی با بیان اینکه پیشرفت فیزیکی این سد در حال حاضر 97 درصد است و آبگیری در آن شروع شده است، گفت: در حال حاضر 10 میلیون متر مکعب آب پشت مخزن این سد جمع شده است.
وی افزود : ارتفاع این سد 225 متر است و تا 258 متر قابل آبگیری است و هر روز 30 سانتی‌متر بر ارتفاع آب پشت این سد افزوده می‌شود.
وی گفت: سد یاد شده بر اساس تفاهم‌نامه سال 1394 بین روسای جمهور 2 کشور و مصوبه سال 1395 مجلس عملیاتی شد و کمیسیون مشترکی در مورد هزینه های آن تشکیل شده است.
گلگون اضافه کرد: کمیسیون‌های فنی مشترک نیز در مورد نحوه بدهی طرف آذری مذاکرات لازم را انجام دادند.
وی در مورد نحوه ساخت این سد اظهار کرد: این سد به صورت 2 مرحله‌ای اجرا شد ابتدا قسمت‌های جناحین آن و سپس قسمت میانی آن کار شد که پیچیدگی‌های خاص خود را داشت.
گلگون در مورد علت تاخیر 19 ساله در بهره‌برداری از این سد گفت: سال 1385 محدودیت اعتباری داشتیم از این رو روی تکمیل سد خداآفرین تمرکز کردیم تا حقابه یک میلیارد متر مکعبی در سال را محقق کنیم و این سد در اولویت دوم قرار گرفت.
وی ادامه داد: در حال حاضر تمام کارهای این سطح انجام شده حتی ساختمان 2 نیروگاه نیز اجرا شده و مرحله تجهیز آن باقی مانده است که پس از افتتاح در این زمینه نیز اقدام خواهدشد.
وی به زیر آب رفتن 45 کیلومتر جاده در حین ساخت این 2 سد اشاره کرد و گفت: جاده‌های جایگزین که ساخته شده‌اند علاوه بر تسهیل تردد، امنیت جاده ها را نیز افزایش داده است.
ساخت ایستگاه‌های هیدرومتری بر روی رودخانه ارس، کمک موثری در برنامه‌ریزی منابع و مصارف آب رودخانه ارس ایفا خواهدکرد
کارشناسان و متخصصان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با حضور مرزبانان در روزهای گذشته، در محل کارگاه سد قیزقلعه‌سی باهم جلسه داشتند و در مورد بررسی و تعیین ایستگاه‌های هیدرومتری سراسر رودخانه ارس و همچنین تحویل محدوده مشترک مربوط به کارگاه ساخت پل مشترک کلاله-آغ بند بین 2 کشور به گفت‌وگو پرداختند.
کارشناسان 2 کشور در بازدید از موقعیت ایستگاه هیدرومتری بالادست و پایین دست سدهای خداآفرین و قیزقلعه‌سی، برای تهیه برنامه زمان‌بندی تعیین موقعیت نهایی ایستگاه‌ها ظرف یک ماه آینده به توافق رسیدند.
کارشناسان با بازدید از موقعیت زون مشترک کارگاهی پل راهبردی بین 2 کشور، در جلسه مشترک ضمن تحویل موقعیت کارگاه به پیمانکار سازنده پل، نحوه بازگرداندن رودخانه در بالادست و پایین دست پل بعد از ساخت را نیز مورد تاکید قرار دادند.
اجرای پل راهبردی بین 2 کشور در کلاله-آغ‌بند و اجرای جاده‌های بین المللی در طرفین این پل در جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، تردد زمینی بین کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و اروپا را تسهیل خواهدکرد.
ساخت ایستگاه‌های هیدرومتری بر روی رودخانه ارس، کمک موثری در برنامه‌ریزی منابع و مصارف آب رودخانه ارس ایفا خواهدکرد همچنین اجرای پل راهبردی بین 2 کشور در موقعیت کلاله-آغ‌بند و همچنین اجرای جاده‌های بین المللی در طرفین این پل در جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، تردد زمینی بین کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و اروپا را تسهیل خواهدکرد.
سد قیز قلعه سی؛ طرحی براساس دیپلماسی دوستی آب
سخنگوی صنعت آب کشور گفت: سد قیزقلعه سی در پاسخ به کم توسعه‌یافتگی دو استان آذربایجان شرقی و اردبیل و به منظور ایجاد رفاه اجتماعی، اقتصادی و حفظ منافع آبی و خاکی، احداث شد و در بهره‌برداری از آن، تأمین نیازهای محیط زیست در اولویت قرار دارد.
عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور در دومین نشست خبری سال 1403 که به منظور تشریح طرح بزرگ سد قیزقلعه سی و بهره‌برداری رسمی از سد خداآفرین با حضور اصحاب رسانه برگزار شد، اظهار کرد: سالی که پیش روست، از نظر اجرای پروژه‌های آبی سال ویژه‌ای خواهد بود.
وی افزود: علاوه بر آغاز بهره‌برداری از سد قیزقلعه سی در آذربایجان شرقی، خبرهای خوبی در خصوص استان سیستان و بلوچستان در روزهای آینده به استحضار مردم خواهد رسید که موجبات شادی و رونق کار و گشایش زندگی مردم این منطقه را در پی خواهد داشت.
بزرگ‌زاده با بیان اینکه سد قیز قلعه سی، طرحی براساس دیپلماسی دوستی آب است چرا که ارتباطات و دوستی کشورها را تقویت می‌کند، گفت: ارس مانند یک رگ، بافت‌های دوستی را در دو طرف این رودخانه تغذیه کرده است.
سخنگوی صنعت آب کشور بیان داشت: جمهوری اسلامی ایران با اتکا به دوستی با کشورهای منطقه به رغم وجود مسائل مختلف و همچنین با اتکا به توانمندی فنی خود در طول زمان و با وجود مناقشات منطقه، پروژه احداث سد قیزقلعه سی را پیش برده است.
حفظ یک میلیارد مترمکعب حقابه ایران با بهره برداری از سد قیزقلعه سی
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی درباره چند و چون بهره‌برداری کامل از سد خداآفرین و وابستگی بهره‌برداری کامل از ظرفیت این سد با افتتاح سد قیزقلعه‌سی گفت: سد خداآفرین آب را ذخیره‌سازی می‌کند که در نبود سد قیزقلعه سی، این آب به سمت رود ارس رهاسازی می‌شد و با بهره برداری از این سد، حقابه یک میلیارد مترمکعبی ایران از این رودخانه حفظ می شود.
غلامحسین بابایی با بیان اینکه سد خداآفرین در بالادست و سد قیزقلعه سی در 12 کیلومتری پایین دست سد خداآفرین قرار دارد، افزود: با وجود سد قیزقلعه سی، امکان بهره‌برداری کامل و آبگیری از سد خداآفرین فراهم می‌شود به طوری که 46 هزار هکتار در محدوده استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل تامین آب می‌شود و این در حالی است که پیش از افتتاح سد قیزقلعه‌سی امکان تامین آب برای این منطقه فراهم نبود.
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی یادآور شد: با افتتاح این سد، علاوه بر تامین یک میلیارد مترمکعب آب، امکان آب اندازی کانال اصلی خداآفرین به طول 144 کیلومتر نیز فراهم خواهدشد.
خوشحالی وصف ناپذیر اهالی منطقه از افتتاح سد قیزقلعه سی
اهالی این منطقه نیز با ابراز خوشحالی از افتتاح این سد و فراهم شدن امکان برخوداری کشاورزی منطقه از آب رودخانه ارس، اظهار کردند: سال‌هاست منتظر افتتاح این سد بودیم تا بتوانیم مزارع و زمین‌های خود را با آب رودارس آبیاری کنیم که تا قبل از این ، امکان آن نبود.
یکی از ساکنان این منطقه گفت: سال‌هاست منتظریم تا روی زمین@های خود سرمایه گذاری کنیم.
یکی دیگر از اهالی این منطقه به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: با بهره برداری از این سد و احداث جاده جانانلو به کلیبر، این منطقه که در نقطه کور واقع شده بود به جاده‌های استان متصل شد و شهرکی مدرن و زیبا نیز برای اسکان خانوارهایی که خانه هایشان زیر آب رفت احداث شد و منطقه جان دوباره گرفت.
ساکن دیگر این منطقه نیز عنوان‌کرد: به برکت نظام اسلامی و تلاش دولت، این سد در آستانه بهره برداری است و حدود 80 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی را سیراب خواهد کرد و منافع زیادی از جمله در زمینه گردشگری و کشاورزی به دنبال خواهد‌داشت.
به گزارش خبرنگار تیتر قزوین، توافقنامه همکاری مشترک در زمینه ادامه ساخت و بهره برداری مشترک از سدها و نیروگاه‌های خداآفرین و قیزقلعه سی بین روسای جمهور 2 کشور در سال 1394 امضا شد و در سال 1395 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و امروز شاهد افزایش ذخیره سازی سد خداآفرین و اتمام سد قیزقلعه‌سی هستیم.
به دنبال بهره‌برداری از سد قیز قلعه سی حجم آب ذخیر شده در سد خداآفرین که در بالادست سد قیز قلعه سی قرار دارد از طریق کانال و شبکه پایاب به دشت‌های آذربایجان شرقی، اردبیل و جمهوری آذربایجان به میزان 2 میلیارد متر مکعب در سال تزریق خواهد شد و زمینه توسعه بخش‌های گردشگری، کشاورزی و نیز تولید انرژی برقابی فراهم خواهدشد.
تامین آب شبکه خداآفرین، تامین برق به میزان 270 گیگاوات ساعت در سال و تنظیم آب سالیانه به میزان 2 میلیارد مترمکعب برای ایران و آذربایجان از جمله اهداف سد قیزقلعه‌سی به شمار می‌رود.
این سد به زودی با حضور روسای جمهور 2 کشور افتتاح می‌شود.
انتهای پیام/
منبع: ایرنا
